zondag 10 juni 2012

Lettre sur une pierre antique

Dit eerste geschrift van Hemsterhuis is aanvankelijk als brief geschreven en aldus gedateerd 5 januari 1762. In druk verscheen het in een quarto-uitgave, maar zonder impressum, dus zonder vermelding van drukker en van jaar van uitgave. Waarschijnlijk was de uitgave geen initiatief van Hemsterhuis zelf, maar van de ontvanger, Theodoor de Smeth. De uitgave vermeldt dus geen jaartal en de genoemde datum is opgenomen als een soort colofon.

Maar wanneer is dit boekwerkje verschenen? De vraag kan gesteld worden omdat Meyboom in zijn editie van Hemsterhuis' Oeuvres philosophiques (in deel I (1846), p. [3]) schrijft dat het werkje postuum verscheen: "ne parut qu'après la mort de l'auteur, en 1790". Zo'n late verschijningsdatum zou ook een verklaring kunnen zijn voor het opmerkelijke feit dat Pierre ontbreekt zowel in de eerste Jansen-uitgave van de Oeuvres philosophiques (1792) als in de Duitse verzameling Vermischte philosophische Schriften (1782, 1797). Heel opmerkelijk is voorts dat deze titel als enige ontbreekt in Hemsterhuis' eigen boekenkast (veilingcatalogus gepubliceerd als Bibliotheca hemsterhusiana, 2001).

Desondanks is de uitspraak van Meyboom onjuist. Dit blijkt uit een brief door Hemsterhuis geschreven aan zijn vriend Pieter van Damme, gedateerd 20 augustus 1762 (origineel aanwezig in Museum Meermanno te Den Haag). Aan hem zendt Hemsterhuis dan twee exemplaren toe. De conclusie is duidelijk: de Lettre sur une pierre antique verscheen in het voorjaar of in de zomer van 1762. Een tweede conclusie kan ook getrokken worden: dit werkje kende geen grote verspreiding en was bij Hemsterhuis' overlijden vrijwel onbekend.

maandag 4 juni 2012

Christian Garve

Bij de Lettre sur la sculpture heeft Jansen in zijn eerste uitgave van de Oeuvres philosophiques, in 1792 verschenen, een zevental noten "de M. Garve" toegevoegd. Deze noten zijn tevens opgenomen in latere uitgaven van de Oeuvres philosophiques: de tweede van Jansen (1809), die van Van de Weyer (1825-1826) en van Meyboom (1846-1850), maar niet die van Petry (2001).

Jansen heeft deze noten ontleend aan een recensie van de Lettre sur la sculpture, die Christian Garve (1742-1798) publiceerde in een tijdschrift dat te Leipzig verscheen: Neue Bibliothek der schönen Wissenschaften und der freyen Künsten, band 11, deel 2, pagina's 296-329. Enige jaren terug vond ik dit tijdschrift gedigitaliseerd op een URL van de Universität Potsdam, maar inmiddels is de betreffende link dood, helaas.