In de bundel is ook opgenomen een prachtige bijdrage van de hand van Hans Erich Bödeker over "Der Kreis von Münster", zo belangrijk voor de vroege receptie van Hemsterhuis in Duitsland. De kring was gegroepeerd rond prinses Gallitzin, de muze van Hemsterhuis die in 1779 vanuit Den Haag naar Münster trok, en Franz von Fürstenberg, op dat moment nog regerend minister in Münster. In regelmatige bijeenkomsten werden boeken besproken of voorgelezen en voordrachten gehouden. Kenmerkend voor deze kringen van "Geselligkeit" was een zekere mate van geestelijke vrijheid en geleerde openheid, die standsverschillen doorbrak. In Münster verzamelden de beide hoogadelijke hoofdpersonen zo een netwerk van geleerden en dichters rond zich, mede vanuit de pas door Fürstenberg opgerichte universiteit. Maar desondanks werden standsverschillen gerespecteerd. In de illustratie wordt dit door Kraus subtiel verbeeld door groothertogin Anna Amalia, vooraan gezeten als enige aan één zijde van de tafel, omdat het voor niemand geoorloofd is om rechtstreeks naast haar te plaats te nemen. In Münster zal het met prinses Gallitzin niet veel anders zijn geweest... Bödeker weet prima het milieu te tekenen: van de stad, van de Kreis en van de hoofdpersonen.
Een andere bijdrage uit de bundel is voor Hemsterhuis eveneens van belang. Carmen Götz tekent hoe Friedrich Heinrich Jacobi een "Kreis" in zijn buiten Pempelfort nabij Düsseldorf weet te vormen. Ditmaal met Jacobi dus als hoofdpersoon, weliswaar niet adellijk, maar wel rijk genoeg om in stijl te leven.
Zo biedt deze leerrijke bundel meer voorbeelden van "Geselligkeit": Oldenburg, Giessen, Nordhausen, Braunschweig, Hamburg, Kiel, Lubeck, Berlijn en (Nordwestdeutschland uit de titel wordt wel erg ruim genomen) Weimar en Jena (met Fichte). Een min of meer theoretische bijdrage biedt "Christian Garves Theorie des Umgangs" - Garve die nog Hemsterhuis' Lettre sur la sculpture heeft becommentarieerd (zie de eerdere bijdrage op deze blog, d.d. 4 juni 2012). Helaas ontbreekt in deze bundel een nabeschouwing over deze vorm van semi-formele genootschapscultuur.
Bespreking door Beat Kuamin
